FISIKA (optika ta nuklearra)

OHAR BAT

Nik eztazkat trimestre guztitako ta gai guztitako resumenak, baño oain eskatuezkio igual lortzea eukikot. Igualdu letratakok, zientifikokok edo teknologikokok izateak.

EUSKERA (zubererazko kanta, ojo!! sarrera gutxinez aldatu!!)

SARRERA

Ondorengo azalpenean zubebera euskalkia aztertu dugu. Zuberera euskararen dialekto bat da, eta dialektoa berriz hizkuntza familia beraren barruan gertatzen den aldakaria da. Euskalki hau, Akitanian hitz egiten da eta bereziki Zuberoan.
Bertako idazle eta kantariak oso entzutsetuak dira, hala nola, Niko Etxar, pastoralak, Etxahun…
Niko Etxarten “Twist Titi” kantua egitea pentsatu genuen baina hainbat gorabehera izan ondoren “Belagileen Trajeria” pastorala aukeratu dugu eta honen azterkta linguistkoa egin dugu, horretarako hiru irizpideren arabera aztertu dugu azterketa semantiko, fonetiko eta morfosintaktikoaren arabera

AZTERKETA LINGUISTIKOA:

Azterketa semantikoa

BELAGILEEN TRAJERIA

LEHEN PEREDIKUA

Zuberera

1

Mila sei ehün ta bederatzian

Üda larria izan zen

Lapurdiko lürraldetan

Hori deizüegü kontatüren.

2

Gose gorria ez balitz aski

Jente xehea zen lehertzen

Leküko jaunttoek beitzeitzen

Legar aseak sakatzen.

3

Gaüzak gaixki doatzalarik

Txerkatzen dügü arrazua

Gihaurtan so egin ordez

Aküsatzen dügü aüzoa.

4

Hamazazpi gerren mentean

Etsaiak güntüan emazteak

Jaun eta elizaren arabera

Debrüaz beitziren hartüak.

5

De Lancre epailea jin zen

Leküko jaunek galtatürik

Gisa horrez ziren izan

Sei ehün emazte tzokartürik.

6

Basakeria honen helbürüa

Zen podere baten bermatzea

Eta ahalaz ber zoinüan

Sineste zaharren galaraztea.

                         

Euskara Batua

1

Mila seiehun eta bederatzian

uda larria izan zen

Lapurdiko lurraldeetan.

Hori dizuegu kontatuko.

2

Gose gorria ez balitz aski,

jende xehea zen lehertzen,

lekuko jaunttoek baitzizkieten

legar aseak sakatzen.

3

Gauzak gaizki doazelarik,

xerkatzen dugu arazoa.

Guhaurtan so egin ordez,

akusatzen dugu auzoa.

4

Hamazazpigarren mendean

etsaiak genituen emazteak,

jaun eta Elizaren arabera

Debruaz baitziren hartuak.

5

De Lancre epailea jin zen

lekuko jaunek galdaturik.

Gisa horrez ziren izan

seiehun emazte txokarturik

6

Basakeria honen helburua

zen botere baten bermatzea,

eta ahalaz, ber sueinean,

sineste zaharren galaraztea.

7

Ospe handiko jaunttoak

Libre direnetaz dira bekaixti

Eüskal jentea libregi zela

Pentsatü zükeen segürraski.

8

Emazteak izanez

Eüskal üsantxen iragaile

Hurak laster behar ziren

Igorri airez aire.

9

Tzokarrarazi aitzinetik

Izan ziren tortüratürik

Aipatü De Lancre jaunak

Zütüan egin ballentriak.

10

Historia honen kontatzera

Gitzaitzüe orai mentüratzen

Algarrekin honi lotzea

Zütüegü denak kümitatzen

Hiztegia

7

Ospe handiko jaunttoak

libre direnez dira bekaizti.

Euskal jendea libreegi zela

pentsatu zukeen segur aski.

8

Emazteak izanez

euskal usantzen iragaile,

haiek laster behar ziren

igorri airez aire.

9

Txokarrarazi aitzinetik

izan ziren torturaturik.

Aipatu De Lancre jaunak

zituen egin balentriak.

10

Historia hau kontatzera

gatzaizkizue orain gerturatzen.

Elkarrekin hau lotzera

zaituztegu denak gonbidatzen.

-menturatu: ausartu

-legar: zerga

-xerkatu: bilatu

-guhaurtan: geugan

-emazte: emakume

-jin: etorri

-galdatu: eskatu

-txokartu: txigortu

-suein: modu, era

-emazte: emakume

-usantza: usadio, ohitura

-ahalaz: ahal den neurrian

-txokarrarazi: txigorrarazi

AZTERKETA FONETIKOA
Kontsonante eta bokalen ahoskera aztertzendu. Hauen errealizazioa aldatu egiten da toki batetik bestera. Hona hemen zuberotarren ezberdintasunak:

U alofonoa, Frantsesetik hartua da eta soinua da: ehün, lürraldetan,
deizüegü, kontatüren, gaüzak, dügü, aküsatzen, aüzoa, hartüak, leküko, helbürüa, eüskal, segürraski, pentsatü, zükeen, üsantxen, tortüratürik, aipatü

Hiatus alternantzia, bi bokal ondoan daudenean aldaketa
Oa>ua: arrazua(arazoa)

Gorantzko diptongoa, (ia, ie, io, ua, ue) diptongoa ebakitzen dituzte:

ia: trajeria, bederatzian, larria

üa: hartüak, zoinüan, zütüan

üe: deizüegü, genitüen
KONTSONANTEAK
/H/ fonema, ahoskatu egiten dute, aspirazioa:
Hitz haseran: hartüak, horrez, helbürüa, honen, handiko, hurak
Diptongo ondoan:
Bokal arten: ehün, xehea, lehertzen, ahalaz, gihaurtan
Nh, lh, rh:
Ph, th, kh:
/J/ fonema, gaztelaniazko Y, baino ahostuna frantsesaren ondorioz: jaun, jin, jaunek
Bustidura
Semantikoa, esanahia nolabait aldatu egiten zaio: gaixki, bekaixti, jaunttoak, ballentriak
Neutralizazioak
Bokal arteko kontsonante galera: lotzea,
Bokal arteko herskari ahostuna galtzea:
Z+z-tz:
Z+b, d, g,>p, t, k:
L, n, r + p, t, k > b, d, g: jente, mentean, podere
Dardarkariak, rr-R (ggg) ubularea frantsesaren eraginez: zahaRen, beRmatzea, libRe, libRegi, següRaski, tzokaRarazi, toRtüratürik, ballentRiak, lasteR, behaR, hoRez

AZTERKETA MORFOSINTAKTIKOA

Irizpide morfologikoak bereziki deklinabidea eta aditza aztertzen ditu, eta irizpide sintaktikoak perpausen egitura desberdinak aztertzeaz arduratzen da.
Deklinabidea

Nork plurala (-ak/-ek): jaunek, emazteak

Zertaz/zerekin kasua edo instrumentala erabiltzen dute denbora adierazteko: izanez

Aditza
Aditz oineren erabilera:
Ukan erabiltzen dute NORK erakoekin eta izan, NOR erako aditzekin: Izan ziren tortüratürik
Aspektu ez perfektoa, -n-z bukaturiko aditzetan: beitzeitzen, mentüratzen, kümunikatzen
Gertakizunezkoa aspektoa: kontatüren
Sintaktikoa
Nominalizatutako aditzen osagarri zuzena, aurreko objetua NOREN kasuan: zaharren galaraztea (zaharrak galaraztea), botere baten bermatzea (botere bat bermatzea)

Moduzkoa: doatzalarik,Galtatürik, tzokartürik, tortüratürik

tortüratürik zoinüan direnetaz Pentsatü zükee

ONDORIOA

Kanta aurkitzeko garaian zailtasun ugari eduki izanak lana egiterakoan grina handiagoz egitea ekarri digu, amaitzean lortu dugun poztasuna ugarituz. Harrigarriena egin zaiguna zera da, gure hizkuntzaren parte den euskalki bat ulertzeko izan dugun zailtasuna, bai irakurtzerakoan eta baita entzuterakoan ere. Baina halere, /J/ fonemak eta ü alofonoak euskalki honi ematen dioten ukitu berezia oso gustagarri suertatu zaigu.

EUSKERA (autore batzuk)

Joan Perez Lazarraga

Lazarraga Arabakoa zen. 1567 urte inguruan paper sorta bat utzi zuen, “Artzain nobela” batez eta 21 koplez osatua. Eskuizkribua 2004-an aurkitu zuten Madrilen, antigoaleko denda batean. XVI. Mendetik iritsi zaigun euskarazko testurik bakarrenetarikoa dugu eta Hego Euskal Herriko zaharrena. Aurkikuntza oso garrantzitsua izan da euskal hizkuntzalaritzaren aldetik. Izan ere, Arabako euskalkia eta mendebaldeko euskararen historia argitzeko tresna ezin hobea da. Arabako euskalkia desagertutako euskalkia da. Gaur egun, euskarak Arabako iparraldean, Aramaio eta Legutioko herrietan jarraitu du bizirik.

Bernart Etxepare

Etxepare, gure lehen poeta eta idazlea izan zen, euskaraz idatziriko eta inprimaturiko lehen liburuaz “Linguae Vasconum Primitiae” hain zuen ere. Donibane Garazi ondoan dagoen Eiheralarre herrian jaio zen. Bere poemetan ideien eta sentimenduen azalpena zintzotasunez eta gardentasuna ageri dira. Trentoko Kontzilio aurreko apaiza zen. Berak herri poesiarekiko, hau da, bertsolaritzarekiko lotura eta atxikimendua nabari daitezke, bere gaietan(erlijioa, maitasuna, euskara, presondegia). Nafarroa Beherako euskalkian idatzi zuen, berea zuen euskalkian eta ez du euskalkien arteko arazorik ez lehiarik islatzen.

Joanes Leizarraga

Euskal prosaren sorrera erlijio munduarekin loturik zeuden. XVI mendearen erdialdera Nafarroa Behereko lurraldera aldegin zuen, 1512-an Nafarroa Gaztelaren menpe erori bait zen. Aita Santuak eta Elizak ez zioten laguntzarik eskaini eta protestantismora hurbildu zen. testamendu Berriaren eta otoitz liburu kalbinotarrak euskaratzea agindu zuen. Zeregin onetarako itzultzaile talde bat lanean jarri zen Leizarraga. Leizarraga lapurtera oinarri zuen hizkuntza bateratua sortzen zen, hizkera desberdin anitz zegoela oharturik. Fideltasuna gorde nahirik, Jainkoaren hitza aldaezina zela eta, kultismo ugari erabili zituen euskarazko hitzen ordez. Hizkuntza oso landua moldatu zuen itzulpenetan. Lehen prosagilea izanik, harrigarria da zein ederki egin zuen lehendik ez zuen hizkuntza baten prosa eredua. Argitaratuak: Testamentu Berria, Kalendrena eta Abc edo Christinoen instructionea.

Sarako eskola

XVII mendean, Iparraldean euskal literaturaren loraldia gertatu zen, Lapurdin batik bat. Lapurdik izan zuen ekonomi aurrerapenari loturik itsasoak emandako aberastasunaz. Sarako Eskola, berez, lagunarte batean (eliz gizonak, gehiena) sorturiko asmo baten gauzapena dugu. Euskaldunei erlijio zeregin eta irakaspenak beren hizkuntzan, euskaraz helaraztea zuen helburu talde lanean oinarriturik. Ondorioz, literatur hizkuntza landua, bateratua eta baliabideetan aberatsa sortu zuten.

Axular

Pedro Dagerre Azpilkueta 1556, urtean jaio zen, Nafarroako Urdazubi herrixkan. “Axular” goitizena bere jaiotze baserritik datorkio. Berak, bere bizitzako urterik gehienak, bertako erretore edo parroko egin zituen. Ikasle jakituna zen, Salamankan ikasia. Bere goi mailako prestakuntza egin zuen euskal prosa aberatsa sortzeko. Beste euskal idazleekin batera sortu zuen Sarako Eskola bidea ireki zioten Euskal Literaturako maisu handienetarikoari: Gero. Euskal prosaren gorengo emaitza da, obra unibertsala. Hizkuntzaren oparotasunean baina herriak ulertzeko muduko erak eta espresioetan baliatuz aberastasuna galdu gabe. Liburuan hainbat autoreren aipamen ugariz osaturik dago. Liburuaren hizkuntza eredua geroago “lapurtera klasikoa” deiturikoa da eta liburu hau bekatari arruntari zuzendurikoa da.

LENGUA (azkeneko trimestreko poeman komentarioa, eztazkat danak baño lortzen saiatukonaiz)

LO ETERNO, Blas de Otero

El poema titulado LO ETERNO pertenece a la obra “Ángel fieramente humano” (1950). Contiene los rasgos característicos de la poesía existencial de Blas de Otero, cuya trayectoria poética puede definirse como el paso del yo al nosotros, es decir, de la expresión de la angustia existencial individual del poeta a la manifestación de su solidaridad con los demás seres humanos (poesía social). Ambas están relacionadas con el hombre. La primera en su atormentada relación con el amor, la vida, la muerte, Dios; y la segunda en el hombre considerado no como un individuo aislado, sino, en palabras del poeta, como miembro de una colectividad inserta en una situación determinada.

Entre los poemas de su etapa existencial, LO ETERNO, es uno de los más reveladores del hombre como ser temporal e imperfecto y del planteamiento vital de la existencia y la aceptación de la propia mortalidad (un hombre sin más destino que apuntalar las ruinas/ es que se sabe vivo y mortal). El resultado es el vacío característico de la poesía desarraigada de los años 50.

De los temas fundamentales de “Ancia” (1958), que es la obra que se publica recopilando “Ángel fieramente humano” (1950) y “Redoble de conciencia” (1951), que son Dios, el amor y la muerte, este poema reúne principalmente uno: la muerte, centrándose en el tema de la trágica agonía del hombre, horrorizado en la angustia de su vacío existencial. Podemos ver que el tema de la muerte se convierte en una obsesión para Blas de Otero debido a las muertes de su hermano y su padre. Además, los conflictos bélicos que vivió también contribuyeron a su obsesión por la muerte

Este núcleo temático aparece configurado por la integración de unos motivos complementarios que exponen la esencial tragedia de la condición humana, cuya existencia está fatalmente condenada a la muerte. Muestra la soledad del hombre ante el mundo y su deseo de la vida eterna. Podemos ver como sitúa estos temas entorno a un marco natural, haciendo referencia a varios elementos de la naturaleza (árbol, mar, estrellas, río, aire, nieve). Mediante el uso de estas palabras demuestra que mientras que estos elementos se encuentran en armonía, el hombre se encuentra solo en medio de este inmenso mundo (sólo el hombre está solo). Además de esto, se muestra cómo el hombre es consciente de su mortalidad (es que se sabe vivo y mortal), lo cual le horroriza, ya que se da cuenta de que el paso del tiempo, es decir, el vivir, significa ir muriendo (ese río del tiempo hacia la muerte).  Por lo tanto, se refleja el deseo del hombre de seguir siendo eterno, seguir viviendo, dándole la espalda a la muerte; pero sabe que la muerte siempre estará ahí (seguir siendo, subir, a contra muerte, hasta lo eterno/ pero la muerte desde dentro mata). Esta situación somete al poeta a una irremediable angustia existencial.

            En cuanto a la estructura métrica, el poema está formado por veintiún versos, divididos en seis estrofas de tres y cuatro. Y aunque utilice el verso endecasílabo, aparece una excepción en los versos cuatro y cinco, ya que su medida es de siete y de cuatro sílabas. Respecto a la rima, LO ETERNO es un poema que no tiene rima, cosa que no es muy habitual en los demás poemas de este autor. Si analizamos la estructura interna podemos dividir el poema en dos partes:

§         1ª parte (primeras tres estrofas): la soledad del hombre y la conciencia de su mortalidad en medio del carácter eterno de la naturaleza.

§         2ª parte (últimas tres estrofas): el deseo de supervivencia y eternidad, y la obsesión por la muerte y el sentimiento de rechazo hacia ella.

En la expresión de esa angustia que caracteriza esta etapa de Blas de Otero encontramos los recursos habituales de su poesía:

§         Encabalgamientos abruptos: sin más destino que / apuntalar las ruinas; romper el mar / en el mar; es que se sabe / vivo y mortal...

§         Intensificación expresiva que se obtiene con la reiteración del mismo elemento léxico:

○       Repetición: el mar- la mar

○       Paralelismo: es que se sabe, es que se siente, es que quiere / pero la muerte ve, pero la muerte vela, pero la muerte mata

○       Personificación: la muerte ve, vela, mata

§         Aliteración de la “r” que también intensifica la sonoridad del poema: romper el mar en el mar; las estrellas crepitan...

§         Contraposición: la nieve en llamas

§         Metáforas: mecen los árboles el silencio verde; ese río del tiempo hacia la muerte

§         Comparaciones: un mundo como un árbol desgajado; el mar como un himen inmenso

LENGUA (azkeneko trimestreko poeman komentarioa, eztazkat danak baño lortzen saiatukonaiz)

CRECIDA

            El poema titulado CRECIDA pertenece a la obra “Ángel fieramente humano” (1950). Contiene los rasgos característicos de la poesía existencial de Blas de Otero, cuya trayectoria poética puede definirse como del yo al nosotros, es decir, la expresión de la angustia existencial individual del poeta a la manifestación de su solidaridad con los demás seres humanos (poesía social). Ambas están relacionadas con el hombre. La primera en su atormentada relación con la vida y la muerte que va a ser la obsesión neurótica y generará un tipo de creación poética convertida en poesía de búsqueda.

            Entre los poemas de su etapa existencial, CRECIDA, es uno de los más reveladores de la angustia provocada por la obsesión hacia la muerte que le producía la situación de Europa junto a la pérdida de confianza en Dios. En esta obra le pide ayuda a Dios (mirando, algunas veces, al cielo) pero sólo obtiene silencio como respuesta; en ese silencio su corazón se llena de miedo, miedo a la muerte que le aprisiona y le condena a que todas las cosas que está haciendo no sirvan para nada. Además agoniza su situación anímica, aceptando, incluso su propia mortalidad (lentamente, hasta el borde, hundidos los brazos, tragando sangre).

            De las temas fundamentales de Ancia (1958), que es la obra que se publica recopilando Ángel fieramente humano (1950) y Redoble de conciencia (1951), que son Dios, el amor y la muerte. Está poema reúne dos: yo (el poeta) junto a la muerte y tú (Dios) que  está ausente. Cansado de gritar sin respuesta, el yo vuelve su mirada hacia su propio interior y lo encuentra destruido, roto, arruinado, como una ciudad arrasada por una guerra, la obsesión y la agonía de la muerte aparecen en su vida.  Busca en la poesía la salvación humana, algo que integre la plenitud vital con la humanidad mortal. Tampoco en su propio interior está la respuesta que alivie el terrible sufrimiento de la voz del poeta.

            Este núcleo temático aparece configurado por la integración de unos motivos complementarios que exponen la esencial tragedia de la guerra mundial, cuya existencia está fatalmente condenada a la muerte. En el íntimo debate del poeta, primero percibe las consecuencias de la guerra mundial, ya que durante todo el poema nos habla de una Europa inundada de sangre. Este sería el tema principal que aparece en el poema de diferentes modos. Después se impone a la soledad del hombre, su espantoso vacio ante el silencio de Dios. Y, finalmente, podemos ver el sufrimiento del hombre ante la guerra, y esto lo podemos ver a través de las repeticiones  de algunas palabras durante todo el poema, que gracias a estas, el autor percibe un profundo sufrimiento ante los efectos de las guerras.

            En su estructura el poema está escrito en versículos, formado por cincuenta y un versos, con rima asonante y está distribuido por versos de arte mayor y también por versos de arte menor. Si analizamos la estructura interna, no podemos dividir el poema en partes. En este poema podemos encontrar los recursos habituales de la poesía de Blas de Otero, he aquí unas cuantas:

-Aparecen algunos encabalgamientos abruptos, como por ejemplo: voy avanzando, voy mirando, voy sobre Europa…

-Intensificación expresiva que se obtiene con la reiteración del mismo elemento          léxico.

Paralelismo: la sangre roja derramada, roja represada…

Repetición: voy, sangre…

-Repetición de los gerundios que intensifican la sonoridad del poema: avanzando, mirando, hundiendo, lentamente, penosamente…

-Aliteración de la “r” que también intensifica la sonoridad del poema: sangre hasta el borde, sangre de hombres vivos muertos, sangre roja derramada…

-Contraposiciones: hombres vivos muertos.

 -Metáfora: porque es que no hay más que sangre y una horrorosa sed dando   gritos en medio de la sangre.  

-Comparación: “como en la proa de un barco desmantelado”, “como una esperma roja represada”.            

LENGUA (azkeneko trimestreko poeman komentarioa, eztazkat danak baño lortzen saiatukonaiz)

COMENTARIO LITERARIO (CIEGAMENTE)

                El poema titulado CIEGAMENTE  pertenece a la obra  “Ángel fieramente humano”  (1950). Contiene los rasgos característicos de la poesía existencial de Blas de Otero, cuya trayectoria poética puede definirse como el paso del yo a nosotros, es decir, de la expresión de la angustia existencial individual del poeta a la manifestación de su solidaridad con los demás seres humanos (poesía social). Ambas están relacionadas con el hombre. (INTRODUCCIÓN)

            Entre los poemas de su etapa existencial, CIEGAMENTE, es uno de los más relevadores de la angustia provocada por la pérdida de fe, es decir, por la pérdida de la confianza en Dios. En este poema Blas de Otero anhela a un Dios terrible (quiero tu cuerpo, porque deseo tu belleza) que solo responde con un incomprensible silencio. El resultado es el vacio característico de la poesía desarraigada de los años 50. (LOCALIZACIÓN)

            De los temas fundamentales de Ancia (1958), que es la obra que se publica recopilando Ángel fieramente humano (1950) y Redoble de conciencia (1951), son Dios, el amor y la muerte y este poema reúne los tres temas. (TEMA)

            Por un lado el poema plantea la búsqueda amorosa del sujeto lírico, concebida como un ansia de alcanzar el cuerpo y el alma (quiero tu cuerpo ciegamente, deseo tu belleza). Asimismo, el amor se confunde con la búsqueda de Dios. Por otro lado, en la segunda y tercera estrofa el yo busca esa unión amorosa  que metafóricamente alude a la unión mística con Dios; es un “viaje”, un “camino” para lograr llegar a Dios en medio de la noche. Finalmente, el amor y la religión se relacionan con la muerte, el ansia de absoluto y de plenitud va unido irremediablemente a la muerte (quiero morir, cuando yo muera). (DESARROLLO DEL TEMA)

            En cuanto a la estructura métrica, el poema es un soneto clásico, formado por catorce versos endecasílabos divididos en dos cuartetos y dos tercetos con rima consonante ABBA ABBA CDE CDE. Si analizamos la estructura interna podemos dividir el poema en tres partes. (ESTRUCTURA MÉTRICA Y DE CONTENIDO)

La primera parte abarca el primer cuarteto. En ella el poeta expresa su anhelo de amor, concebido como una condena (esa cadena mortal). En la segunda, que abarca el segundo cuarteto y el primer terceto, el autor recela el objeto de su búsqueda amorosa. En la última estrofa, el autor concluye su deseo de morir, de aniquilarse y desaparecer para unirse con la persona amada.

            En la expresión de esa angustia que caracteriza esta etapa de Blas de Otero encontramos los recursos habituales de su poesía:

·         Encabalgamiento abrupto: cadena mortal/que, vena/ vas sorbiendo, enamorada/que abrazarás.

·         Intensificación expresiva que se obtiene con la relación del mismo elemento léxico:

o       Repetición: diente a diente, porque quiero tu cuerpo, inconsolablemente, porque busco.

o       Paralelismo: porque quiero tu cuerpo, porque busco tu noche, porque deseo tu belleza.

·         Repetición de los gerundios y de los adverbios acabados en “mente” que intensifican la sonoridad y el ritmo lento y pausado del poema: bebiendo, sorbiendo, inconsolablemente, lentamente.

·         La “r” es un sonido fuerte cuya aliteración en este caso se relaciona con los aspectos negativos de ese sentimiento amoroso: horror, arrastra, mortal.

·         Contraposiciones: porque quiero morir, vivir contigo.

·         Lenguaje metafórico relacionado con el sentimiento amoroso: ese horror, esa cadena mortal, que arrastra inconsolablemente; esa horrible tristeza enamorada.

INGLES (bokabulariok)

2 trimestretakok bakarrik dare

MATE (2.ebaluazioa)

Formulak die baño ni bastante galduta ibili nintzen ta lagundu iteu

HISTORIA (2. ebaluazioko parte bat)

FILO (2. ebaluazioa)

Hau oso ondo etorri zitzaian.

Erdi aroko filosofia

Agustin Hiponakoa

Datu biografikoak eta testuinguru historikoa

San Agustin Hiponakoa Algeria iparraldean, Tagaste hirian, jaio zen 354. urtean. Garai haietan, Erromako inperioak behera egin zuen, eta erromatar eta kristauen artean borroka bizia zegoen. San Agustinen aita paganoa eta ama kristaua ziren, eta semea kristautasunean hezi zuen, nahiz eta honek kristautasuna utzi nerabezaroan, heldua izandakoan berriro itzultzeko. Agustin Maraudara joan zen bere lehenengo ikasketak egitara, eta jarraian, Cartagora joan zen erretorika ikastera, bertan erretorika eskola bat ireki zuelarik. Geroago, Erromara joan zen, eta hemen plazerez betetako bizitza izan zuen, ondoren Milanen jarraituko zuena. Hala ere, Milanen, kristautasunetik urrun zegoen plazeren bizitza behin betiko utzi zuen, nolabaiteko Jainkoaren seinale baten eraginez, eta kristau zintzoa izatera etorri zen. Ondoren, bataiatu eta apaiz egin zen, Hiponako apezpiku izendatu zutelarik. 430. urtean, San Agustin Hiponakoa hil egin zen, bandaloek Hiponako hiria setiatu zutenean eta Erromak behera egin zuenean.

Fedea eta arrazoimena: ezagutzeko sinetsi

San Agustin eudemonista zen, hau da, gizakia aseko zuen egia aurkitu nahi zuen, zoriontsu izateko. Zoriontsu izateko egia absolutuaz jabetu behar da, hau da, Jainkoaz jabetu behar da. Egia edo Jainkoa lortzeko, arrazoimena eta fedea lotuta egon behar dute, eta hauen arteko erlazioei dagozkienez, ikuspegi asko daude: fideismoa; ulertezina den zerbaitetan sinetsi behar da, nahiz eta ez ulertu; agnostizismoa; Jainkoaren existentzia ezin da arrazoiaren bidez frogatu, adieraztezina baita arrazoiaren bitartez, eta deismoa; arrazoiaren bidez arrazoizko Jainko bat ezagutu eta berarengan fedea eduki dezakegu. Agustinek dioenez, gizakiaren helburua egia aurkitzea da, zoriontasuna lortzeko edo Jainkoa ezagutzeko, eta ezinbestekoa da arrazoimena eta fedea elkarlanean aritzea. Bide honetan, hiru ezagutza maila bereizten dira: ezagutza sentikorra; sentimenen bidez lortutako informaziotik abiatutako ezagutza, benetako egia lortu ezin duena, arrazoizko ezagutza; sentimenetatik jasotako informazioa arrazoimenarekin alderatuz sortutako ezagutza, eta kontenplazioa; Jainkoaren laguntzaz ideiak diren bezala ikustean datza, benetako jakituria eta ideia unibertsalak lortuz. San Agustinek dioenez, Jainkoak gizakia argitzen du, izan ere egia geure barnean dago, baina ez dugu ikusten, eta honekin barnerapena gertatzen da; egia barnean dugu, baina zentzumenek ezin dute ikusi eta ondorioz Jainkoaren argia behar da

Zoriontasuna eta Jainkoa edukitzea

Gizakiaren helburua zoriontasuna lortzea da, hau da, ideia gorena edo Jainkoaren ezagutza izatean, izan ere, zoriontasuna lortzeko ezin gara ondasun galkorretan oinarritu; perfektua eta betierekoa den ondasuna behar da, egonkorra eta suntsiezina den ondasun edo ideia; Jainkoa. Zoriontasuna bizitzaren goi helburua da, eta hau lortutakoan, espirituari lasaitasuna ematen dio. Beraz, zoriontsu izateko Jainkoaren ideia izan behar dugu, eta hau lortzeko, gaiztakerietatik eta bekatutik libre edo garbiak egon behar dugu, honela Jainkoa jasotzeko eta berarekin harremanak izateko aukera izango baitugu. Honela, zoriontasuna ez datza ondasun material eta suntsigarriak edukitzean, hauek galtzean zoriontasuna desagertu egiten baita; benetako zoriontasun absolutua edukitzeko, Jainkoaren ideia izan behar dugu, eta hau lortzeko, esan bezala, bekatutik libre egon behar dugu. Jainkoaren ideia antzematen, jainkoak berak laguntzen digu, hau da, gizakia argitzen du bera antzeman dezan; maisua Jainkoa da.

Jainkoaren existentzia eta ideia eredugarriak

San Agustinen ustetan, Jainkoa arima fededunean frogatuta agertzen da; arima gai da egia eta beharrezkoa den Jainkoa ezagutzeko, baina ezagutza hau ezin liteke gertatu Jainkoaren existentziarik gabe. Jainkoaren eta bere ondorio den arima fededunaren existentzia frogatzeko, San Agustinek hiru argudio erabiltzen ditu: argudio gnoseologikoa; egia existitzen da, eta Jainkoa egiaren funtsa izanik, Jainkoa ere existitzen da, argudio kosmologikoa; kreazioak ezin dio eman gizakiari bilatzen duen zoriontasuna, beraz, Jainko bat dago zoriontasun hori emateko, eta ondorioz Jainkoa munduaren sortzaile bezala onartuta dago, eta agustindar frogapena; betiereko ideietan datza, ideien mugagabetasunean eta beharrezkotasunean, eta ideia eredugarri hauek adimena baino garrantzitsuagoak dira, adimenak beraien aurrean makurtu egin behar baitu. Adimenak argitasun handiago edo txikiagoarekin suma dezake, baina egia beti berdin dago. Beraz, agustindar frogapenak dioenez, ideiak existitzen dira, eta ideiak betierekoak direnez, Jainkoa betierekoa da.

Askatasuna eta gaitzaren arazoa

San Agustinek dioenez gizakia askea da, izan ere horregatik da gizakia, askea delako eta borondatearen autodeterminazioa erabil dezakeelako. Gizakiak, Jainkoarenganako joera izan behar du, honek gizakia sortu zuenean bera maitatzeko agindu baitzion. Gizakiak ongirako joera izan behar du, hau da, Jainkoa maitatzeko joera, baina jatorrizko bekatuagatik, askatasuna galdu zuen. San Agustinen ustez, gizakiak bere buruaz eta bera baino gutxiago diren gauzez gozatzean, bekatua egin zuen, Jainkotik urrunduz. Egoera horretatik altxatzeko, Jainkoaren laguntza behar du; Jainkoaren grazia. Honela, Jainkoa maitatzeko Jainkoaren grazia eta bere laguntza behar dira, eta gaitz moralaren erantzulea gizakia da, ez Jainkoa. Beraz, gizakiak zoriontsua izateko, Ongiarengana itzuli behar du Jainkoaren laguntzaz. Sokratesen ustetan, ekintzen ontasuna eta txartasuna ezagutzaren menpean zeuden bitartean, Agustinek borondatearen menpean daudela dio, eta gizakia ongia lortzen galarazten dioten oztopoetatik askatzea interesatzen zaio. Gaitzei buruz, San Agustinek zioenez gaitz moralen jatorria ongi zehatz baten ausentzia da, eta gizakiaren eta gizartearen ikuspegi pesimista du, bere ustez, Estatu zibilak kristau estatua izatera pasatzen denean bakarrik lortuko baita justizia, horretarako Estatu zibilak kristautasunaren eredua hartu behar duelarik.

Historiaren filosofia: lurreko hiria eta Jainkoaren hiria

410. urtean Erroma suntsitu egin zuten, eta erromatarrek kristauei leporatzen zieten erantzukizuna, hau da, Kristauen Jainkoa erantzulea zela zioten. San Agustinek, Jainkoaren Hiria erromatarren erasoei aurre egiteko idatzi zuen, eta kristauen apologia gisa erabiltzen da, mina eta gaitzaren zentzua azalduz. Gizadiaren kronika bi hirien arteko borroka gisa agertzen da; onaren hiria, Jainkoarena eta argiarena, eta gaitzaren hiria, munduarena eta ilunpekoa. Agustinek gizakiak bi taldetan banatzen ditu; bere burua Jainkoa baino gehiago maite dutenak, munduko hiritarrak, eta Jainkoa bere buruaren mespretxuraino maite dutenak, zeruko hiritarrak. Bi hiriak historian zehar nahasturik agertzen dira, baina azkenean banandu egingo dira, borrokak denboraren amaiera arte irauten duelarik, azkenik Jainkoaren hiria garaile geldituz. Beraz, bi maitasunen arteko liskarra dago; Jainkoarenganako maitasuna eta norberarenganakoa. Jainkoaren hiria ikusezina da, eta horregatik epaiketa arte bi munduak nahastuta daude. Jainkoaren etsaiak ez diren batzuk Elizaren etsai gisa agertzen dira, baina egunen batean Jainkoaren seme bezala onartuak izango dira, eta beste “on” batzuk ez dira salbatuko.

Platonen filosofiaren eragina Agustinengan

Platonen filosofiak asko eragin zuen Agustinengan. Lehenik, neoplatonismoa aurki dezakegu; platondar izaeradun filosofia honek Platonen pentsamenduaz gain, beste antzinako filosofien ideiak elkartzen ditu, eta eragin garbia du San Agustinengan. Bestalde, Plotinoren eragina ere ikus dezakegu; honen filosofiaren gailurrean Bat-a dago; izaki ororen aurretik aurkitzen da, ezaugarri ezagutezinezkoak ditu eta gauza guztiak berarengandik datoz eta berarengana itzultzen dira berriro. Honen aldera, Agustinek Jainkoa proposatzen du Bat-aren ordez, Plotinoren eragina garbi utziz. Honetaz gain, Platonen ideia nagusiak, hau da, ongia lortzeko arrazoia behar dela, ere eragina izan du, Agustinek arrazoia erabiltzeaz gain, gizakiak fedea ere behar duela baitio, honela erabateko zoriontasunera eramango zion ideia nagusia edo Jainkoa bereganatzen du eta. Azkenik, dualismoaren arloan ere Platonek eragina izan zuen. Agustinen dualismoak dioenez, gizakia arima hilezkor eta gorputz hilkorrez osatua dago, eta arima Bizitzaren parte da, eta esentzia Bizitza den Printzipiotik hartzen du, beraz ezin da hil. Hau Platonek zioenarekin, arima bizitza printzipioa zela eta bizitza heriotzarekin batera ezin daitekeenez ezin dela hil, konparatzen badugu, antzekotasun handia ikus dezakegu.

Tomas Aquinokoa

Fedea eta arrazoimena

Erdi Aroan Aristoteles berrezagutzeak garrantzia handia zuela zioen Tomas Aquinokoak, izan ere, ordura arteko arrazoiaren eta sinesmenaren arteko arazoa konpondu zen aristotelismoari esker. Tomasek zioenez, filosofiaren arrazionaltasuna eta sinesmenaren fedea elkartu egin behar ziren, eta honek teologiari laguntzen dio, haren morroi bihurtu gabe. Aristotelismoan, ezagutza esperientziatik hasi behar da eraikitzen, izan ere, giza adimena materiari lotuta dago, eta arrazoi bideak zentzumenekin harremanetan daude. Beste modu batera esanda, behetik gora ibili behar da; behe ezagutzatik, goragoko ezagutzara. Jainkoaz zerbait jakin nahi badugu, bide hau jarraitu behar da, izan ere, sinesmena goi argiz eratutako jakinduria iturria da, goitik beherako bidea ibili duena, eta horrela, aristotelismoaren bidez, posible izango da azaltzea bi jakinduria horiek ezingo direla ezagutza maila berdinetara iritsi, izan ere, esan bezala, arrazoimena zentzumenekin lotuta dagoenez, bidearen beheko aldean dago, eta sinesmena ordea, bidearen goiko aldean. Honetaz gain, Santo Tomasentzat arrazoiaren bideak, filosofiak, eragozpen asko ditu, eta horregatik, mundu honetako errealitatera bakarrik mugatzen da. Ondorioz, goragoko ezagutzetara igo nahi denean, arrazoimena itsuaren antzera ibiltzen da; erortzeko arriskuarekin. Hala ere, berez espirituzkoa denez, espirituzko izaki gorenak ezagutzeko gaitasuna du. Sinesmena, ordea, gainetik dago, izan ere, jakite ziurra da; jakitate horretan ezagutzak ez du neurri ez mugarik.

Jainkoaren existentzia

Tomas Aquinokoaren ustez, Jainkoa badagoela egia da, eta arrazoimenaren bidez ere froga daiteke: Jainkoaren berri izateko, mundu naturalaz dugun ezagutzatik edo esperientzia pertsonaletatik abiatzen gara. Hala ere, Jainkoa ez da materiazko mundukoa, beraz ezin dugu esperientziatik bakarrik bere berri izan; esperientziatik hasi, eta arrazonamendu prozesu baten ondoren, Jainkoaren berri izango dugu. Hauek dira Santo Tomasek mundu naturala behatzetik eta hausnarketatik ateratako Jainkoaren existentziaren bost frogak:

-Lehen bidea izakiaren higidura edo aldaketa da. Higidura guztietan, higitzen dena eta higiarazten duena bereizten dira, izan ere, ezer ez da aldatzen bakarrik. Eragile eta eraginen katean ezin gara infinituraino joan, eta horregatik, higiduraren lehen higiarazlea, Jainkoa da.

-Bigarren bidea kausa erazlearen ordenean oinarritzen da. Existitzen den orok kausa bat du, eta horrela berriro ere infiniturantz jo ordez, onartu beharra dago kausa erazle guztien jatorrian kausarik gabeko lehen Kausa dagoela; Jainkoa.

-Hirugarren bidea izaki naturalen izaera kontingentea da. Esperientziak erakusten du mundu naturala bilakaeraren eta heriotzaren menpe dagoela, hau da, izaera kontingentea duela. Izaki guztiek izaera hau izango balute, ordea, ez litzateke ezer existituko, dena sortu gabe edo jada hilda egongo litzateke. Horregatik, izaera kontingentea ez duen izaki bat dagoela ikus dezakegu, beharrezkoa eta kausarik gabekoa den izakia; Jainkoa.

-Laugarren bidea izakietan dauden perfekzio mailak dira. Guk gauzak konparatzen ditugu, zerbait beste zerbait baina hobeagoa edo txarragoa dela esanez. Konparazio hauek egitean, kualitate jakin batzuk hartzen ditugu kontutan, baina kualitate hauek guztiak era perfektu batean dituen izakiaren irudia egitera jotzen dugu; irudi hau Jainkoa da.

-Bosgarren bidea helburuzko kausa kontzeptu aristotelikoa da. Izaki naturalen mundua ez da kaotikoa, ordenatuta dago, eta bakoitzak bere helburua du. Ordena hau eta helburuak izate hau ez da zoriz gertatu, eta bakoitzari helburua eman dion eta helburua lortzen bideratzen duen norbait dago, hau da, Jainkoa.

Descartesen arrazionalismoa

Datu biografikoak eta testuinguru historikoa

René Descartes Frantzian jaio zen 1596. urtean. Garai haietan, zientziak gero eta indar gehiago zuela eta, hainbat aldaketa gertatzen dira gizartean; absolutismoa ezartzen da monarkia gehienetan, eta hori dela eta, Eliza katolikoaren Kontraerreforma gertatzen da, zientziak aurrera egiten duela. Descartes familia noble batean jaio ze, eta jesuiten ikastetxe batean hezi zen. Geroago, zuzenbide lizentziatura eskuratu zuen, eta urte batzuk beranduago, katoliko eta protestanteen arteko Hogeita hamar urteko gerratean parte hartu zuen boluntario gisa. Hala ere, bere filosofiarekiko interesa Danubio ibai bazterrean zegoela izan zuen ikuspen batengatik dela esan genezake; ikuspen honetan, dei jainkotiar bat sentitu zuen, jakintza orori oinarria emango zion filosofia erreformatzeko esanez. Horrela, ondorengo urteetan Europatik bidaiatzen ibili zen inspirazio bila, eta azkenik Holandan hartu zuen bizilekua, bertan bere gogoetak egiteko bakea baitzeukan. Azkenik, Suediako Kristina erreginak deituta, Estokolmora joan zen, eta bertan birikeriak jota hil zen.

Arrazionalismoaren ezaugarri orokorrak

Arrazionalismoa ezagutzaren iturri gisa arrazoia erabiltzeari deitzen zaio, eta Descartesek arrazionalismo modernoa sortu zuen. Descartesen ustez, arrazoiak, bere gainetik ezagutza lortzeko, ez du beste irizpiderik onartzen, eta hainbat ezaugarri ditu. Hasteko, arrazionalismoaren ezaugarri nagusia arrazoian konfiantza edukitzea da, hau da, arrazoia ezagutza iturri garrantzitsuena da eta baliozko ezagutza sor dezakeen bakarra. Honetaz gain, ezagutza sentikorra gutxietsi egin behar da, izan ere, zentzumenek sarritan engainatu egiten gaituzte eta hutsak egitera bultzatzen gaituzte, ezagutza sentikorra ezin baita unibertsala izan. Gainera, arrazionalismoak zientzia unibertsal eta beharrezkoaren nahitaezkotasuna adierazten du, hau da, zientziako judizioek, arrazionalismoaren ikuspuntutik, baliagarriak izan behar dute kasu guztietarako; unibertsalak, eta nahitaez horrela izan behar dute; beharrezkoak. Azkenik, aipatzekoa da munduaren arrazionaltasuna, hau da, gertaera orok justifikazio edo kausa bat duela, eta kausa hori ezaugarria da arrazoiarentzat, bere kabuz ezagut dezake eta.

Metodoa Descartesengan

Descartesen garaian, pentsalari guztiak egiaren aurkikuntza lortzeko metodo baten bila zebiltzan, baita Descartes bera ere. Honen ustetan, gizakiaren ezagutza urria metodo egoki baten faltari zor zaio, eta horregatik, lan metodo egokia bilatzen arituko da. Descartesek, filosofia erreformatuko duen metodoa sortu nahi du, izan ere, orduraino erabilitako metodo Aristotelikoa edo silogismoen metodoak ez zuen asko laguntzen, izan ere, bere ustez, zientziak erabiltzen dituen antzeko metodoak filosofian txertatu beharko lirateke, horrela filosofiak ere aurrera egin dezan. Horrela, Elizaren eta Aristotelesen irizpideetatik eta silogismotik ihes egingo du, eta metodo iraultzaile bat proposatuko du, bere eredua matematikan oinarrituta dagoelarik. Metodo hau gehienbat Metodoaren diskurtsoa izeneko liburuan jorratuko du, eta Descartesen ustez, metodo hau erregela ziur eta errazen multzo bat da, eta berari esker kontzeptu faltsuak egietatik baztertzea lortuko dugu, lau pauso jarraituz; nabaritasuna; ezer ez da egia nabaria ez bada, analisia; aztertzen duguna zatitu, sintesia; egiatzat dugunetik abiatuta egia gehiago atera; eta zerrendaketa; ateratako ideiak berrikusi.

Intuizioa eta dedukzioa. Analisia eta sintesia

Descartesek egia ezagutzeko metodo bat sortzen du, eta hau lau pausotan garatzen da, helburu gisa lehen egia aurkitzea duela. Lehen pausoa, nabaritasuna da, hau da; ezer ez da egia erabat nabaria ez bada. Lehen pauso hau gauzatzeko, argitasuna eta bereizkortasuna kontutan eduki behar ditugu; ideia bat argia bada, besteetatik bananduta egongo da, eta bereizia bada, beraren zatiak elkarren artean bananduta egongo dira. Bigarren pausoa, analisia da; aztertzen dugun oro, ahalik eta gehien zatitzea hain zuzen. Zatiketa honetan intuizioak parte hartzen du, hau da, gauzen espirituaren hautemate soil eta berehalakoa gertatzen da, zalantzarik izateko unerik eman gabe. Hirugarren pausoa, sintesia da; gogoetak orden batean zuzentzen dira, objektu soiletatik konplexuagoetara igoz orden batean. Sintesi hau dedukzioari esker gertatzen da, hau da, proposizio ziur batetik beste batzuen arrazoiketa gauzatzea.. Azkenik, laugarren pausoa zerrendaketa da; egindako sintesiak zerrendatu egin behar dira, eta berrikusi, ezer ez dugula ahaztu ikusiz eta oroimenaren ahultasunari aurre eginez.

Zalantza metodikoa eta lehen ziurtasuna: cogito-a

Descartesek bere metodoan oinarrituriko zalantza metodikoa proposatu zuen, horretarako matematika oinarri gisa erabiliz, filosofiaren eta zientziaren eraikuntza lortuz. Lehen printzipio hauek lortzeko, zalantza metodikoa erabiliko du, izan ere, printzipio hauek nabariak eta zalantza gabekoak izan behar dute. Zalantzak, bi funtzio ditu; garbiketa gnoseologikoa egitea eta ziurtasun iturria izatea. Garbiketa gnoseologikoa hondakinak kentzeko egiten da, horretarako existitzen den oro zalantzan jarriz, baita zentzumen bidez jasotako guztia ere, eta ziurtasun iturriari dagokionez, zalantza ziurtasunak lortzeko tresna dela esan genezake. Beraz, zalantza metodikoaren bidez, dakigun oro baztertu eta pentsatzen jarriz gero, lehen ziurtasunera iritsiko gara; “cogito ergo sum”, hau da, pentsatzen ari garenez, pentsamendua existitzen dela ziur gaude, eta hortik geure existentziaz ziur egon gaitezke, izan ere “pentsatzen dut, beraz, banaiz”. Duda prozesuaren ondoren eta lehen ziurtasun honetara iritsi ondoren, Descartesek geure existentzia frogatzen digu, eta hortik haurrera, sintesira eta zerrendaketara pasa gaitezke.

Ideia motak: adbentziak, faktiziak eta jatorrizkoak

Ideiak esanahi asko ditu, baina Descartesentzat, ideia pentsamendu bat da. Lehen ziurtasuna aurkitu ondoren, pentsalari honek pentsamendura jotzen du Jainkoaren eta mundu fisikoaren existentzia frogatzeko, beraz, ideietara jotzen du. Descartesek ideien sailkapen bat egiten du, jatorrizko ideiak, irudimenezko ideiak eta ideia eratorriak bereiziz. Jatorrizko ideiak jaiotzetik ditugun ideiak dira, geure barnean aurkitzen direnak, hau da, geure existentziaren ideia adibidez. Ideia eratorriak berriz, kanpoko mundu fisikotik hartutako ideiak dira, eta irudimenezko ideiak geure imajinazioan sortutako ideiak direla dio Descartesek. Hiru hauetatik, ideia garrantzitsuenak jatorrizko ideiak dira, izan ere, bere filosofiaren erdigunea dira, geurekin jaio direlako. Horrela, jatorrizko ideietatik abiatuz, beste ideiak gauzatu ditzakegu, eratorriak mundu fisikotik geureganatuz eta irudimenezkoak ideiak sortuz.

Jainkoa eta munduaren existentzia

Descartesek, “Ni”-aren existentzia frogatu ondoren, Jainkoaren eta munduaren existentzia frogatzen saiatuko da. Berriro ere pentsamendutik abiatzen da, eta horretarako pentsamendu ezberdinak ideia bezala definituko ditu, hiru mota bereiziz; jatorrizkoak, eratorriak eta irudimenezkoak. Hasteko, Jainkoaren existentzia frogatzeko, argudio ugari erabiltzen ditu. Descartesentzat, Jainkoa sustantzia mugagabea, betierekoa eta ahalguztiduna da, eta horrela, lehen argudiora iritsiko gara, hau da, nik sustantzia mugatua izanik, sustantzia mugagabearen ideia dut, sustantzia mugagabeak nire espirituan jarri duelako; menpekotasun argudioa. Bestalde, izaki mugagabe edo infinituan, Jainkoan, ezin dira existentzia eta esentzia banatu, eta izaki perfektua existentziarik gabe ezin denez ulertu eta ulertzen dugunez, Jainkoa bada. Beraz, honela Jainkoaren existentzia frogatuta geratzen da, eta orain, munduaren existentzia bakarrik frogatzea falta da, horretarako berriro ere pentsamendura joz. Horrela, pentsamenduan gauza sentigarrien ideia aurkituko dugu, eta hauek existitu egiten dira, izan ere; gauza sentigarriak Jainkoak sortu ditu, eta Jainkoa ahalguztiduna, infinitua eta perfektua denez, gauza sentigarriak badira, Jainkoak ez gaitu engainatuko eta.

Pasioak eta askatasunak

Descartesek zioenez, pasioak (padecere) ez dira gizakiaren ekintza baten fruitu, hau da, gizakiari nahigabe gertatzen zaizkionak baizik. Filosofoaren ustetan, hauek gorputzeko zenbait organok sortzen dituzten “izpirituei” esker sortzen dira, eta horregatik ezin dira ekidin. Hala ere, horrek ez du esan nahi pasioak txarrak direnik, izan ere pasioak mendean hartuta profitagarriak izan daitezke. Pasioek eragina dute gorputzeko organoetan, eta horregatik, Descartesen ustetan gaixotasun fisikoak izpirituaren gorabehera hauengatik sortzen dira. Pasio nagusiak harridura edo miresmena, maitasuna, gorrotoa, desira, poza eta tristura dira.

-Harridura: Garunean kokatzen da, eta Descartesentzat oso baliagarria da, ikasteko gogoa pizten baitu. Pasio hau benetako jakintsuei nagusitzen zaie bizitza osoan zehar, eta horregatik hauek bizitza osoan zehar harritzeko gaitasuna dute.

-Maitasuna eta gorrotoa: Ariman sortzen dira, eta maitasunak onura egiten diguna bilatzera bultzatzen gaituen bitartean, gorrotoak kalte egiten diguna bilatzera bultzatzen gaitu.

-Desira: Arimaren asaldura da, nahi duguna eskuratzera eta gordetzera eramaten gaituena. Onerako denean, maitasuna, itxaropena eta alaitasunari dago lotuta, eta txarrerako denean, gorroto eta tristurari lotuta.

-Alaitasuna eta tristura: Gauzek garunean uzten diguten emaitza dira.